O NAS

O projekcie

Strona www.farmaceuciszczepia.pl to narzędzie wspierające farmaceutów prowadzących szczepiania w aptekach i punktach szczepień. Koncepcja edukacji farmaceutów w zakresie szczepień w Polsce została zainicjowana w ramach polskiej edycji, jednego z najlepszych programów edukacyjnych na świecie „Pharmacist Without Boarders” z Kanady we współpracy z ECG Group z Londynu w Wielkiej Brytanii.

Pandemia przez długi czas uniwemożliwiła farmaceutom spotykanie się osobiście, uznaliśmy zatem, aby przesnieść się do przestrzeni wirutalnej, gdzie będą udostępniane najświeższe materiały edukacyjne i źródła naukowe. Mamy czasy niepewności, dlatego budowanie swoich komeptencji na trudnym rynku pracy będzie niezmiernie ważne na kolejne lata wychodzenia z kruzysu.

Idea jaka nam przyświecała, jest to, aby wesprzeć najlepszą wiedzą polskich farmaceutów w zakresie kluczowych umiejętności klinicznych niezbędnych do pracy z usługą szczepień.

Farmaceuta to bardzo dobrze wyszkolony personel medyczny uznany na całym świecie za kluczowy element podstawowej opieki zdrowotnej. Światowe trendy w opiece zdrowotnej, takie jak brak lekarzy, brak pielęgniarek, cięcia środków na opiekę zdrowotną, starzenie się populacji, wymagają większej liczby pracowników niż kiedykolwiek, które będą wyzwaniem na kolejną dekadę dla Ministerstwa Zdrowia.

Zapraszamy do korzystania ze strony i zwartych na niej informacji.

Szczepienia w aptekach, fanaberia, czy światowy standard?

Na całym świecie apteki ogólnodostępne pozostały otwarte podczas pandemii COVID 19. Świadczyły podstawowe usługi przez cały czas trwania pandemii, zapewniały dostęp do leków i środków ochrony osobistej, udzielały ludności porad, wytwarzały i wydawały środki odkażające do rąk, a w kilku krajach uczestniczyły w strategiach badań przesiewowych poprzez wykonywanie na miejscu testów antygenowych.

Teraz apteki ogólnodostępne i farmaceuci pozostają do dyspozycji naszego społeczeństwa i organów ochrony zdrowia, aby ułatwić szybką, bezpieczną i w pełni profesjonalną realizację strategii masowych szczepień przeciwko COVID-19, grypie i innym chorobom, którym można zapobiegać dzięki szczepieniom. W co najmniej 36 krajach farmaceuci odgrywają już aktywną rolę w podawaniu szczepionek, a w kolejnych 16 krajach zaproponowano takie rozwiązanie lub jest ono w trakcie opracowywania.

Apteki, nowe miejsce do skorzystania, ze szczepień

W dniu 16 kwietnia weszła w życie Ustawa o Zawodzie, co za tym idzie, apteki będą w stanie świadczyć opiekę farmaceutyczną w formie nowych usług, takich jak przeglądy lekowe, konsultacja farmaceutyczne, czy badania przesiewowe.

Dodatkowym przywilejem, była podjęta przez polityków o rozszerzenie usług prowadzonych przez farmaceutów o szczepienia na COVID 19, a następnie możliwość zaoferowania szczepień w aptekach, które dołączyły do narodowego programu szczepień.

Szczepienia są jednym z fundamentów niedrogiego systemu opieki zdrowotnej na całym świecie. Farmaceuci z niecierpliwością czekają na możliwość połączenia sił z innymi przedstawicielami zawodów medycznych w celu dostarczenia szczepionek ludności, tym samym przyczyniając się do opanowania pandemii. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) szczepienia są jednym z najbardziej skutecznych i opłacalnych działań profilaktycznych wszech czasów, zaraz po czystej wodzie pitnej1,2. W obliczu obecnej pandemii COVID- 19 i w ramach przygotowań na wypadek przyszłych pandemii wszystkie kraje muszą rozszerzyć swoje ścieżki szczepień, aby jak najszybciej zapewnić bezpieczny i wysoki poziom wyszczepienia oraz odporność zbiorowiskową. Jednocześnie, aby osiągnąć równy dostęp do środków zapobiegania chorobom oraz zapewnić jak najwyższy poziom jakości życia i funkcjonowania na wszystkich jego etapach, priorytetem etycznym i z zakresu zdrowia publicznego jest rozszerzenie schematów i strategii szczepień we wszystkich grupach wiekowych poprzez zróżnicowanie ścieżek szczepień, szczególnie w przypadku osób dorosłych. Wyraźnie podkreśla to niedawno opublikowany Program Szczepień WHO 2030, który został jednogłośnie przyjęty przez wszystkie kraje członkowskie w sierpniu 2020 roku3. Niniejszy list ma na celu przedstawienie sytuacji, z jaką mamy do czynienia na całym świecie, oraz sposobów, w jakie farmaceuci i osoby działające we wszystkich naszych społecznościach mogą zapewnić pomoc w środowiskach wyposażonych w sprzęt do przeprowadzania niezbędnych szczepień.

Zdrowie ludności ma zasadnicze znaczenie dla wzrostu zglobalizowanych gospodarek, a szczepienia są podstawowym elementem inicjatyw w zakresie zdrowia publicznego, jeśli kraje mają osiągnąć swój pełny potencjał. Oprócz rosnącej liczby przypadków zachorowań i zgonów spowodowanych wirusem COVID-19 na całym świecie, pandemia spowodowała nieobliczalne straty gospodarcze i bezrobocie, niebezpieczne warunki pracy, a także poczyniła poważne szkody w dziedzinie edukacji, wydajności i dobrobytu społecznego. W wielu częściach świata konieczne było wprowadzenie surowych środków zapobiegawczych, które wiązały się z ograniczeniem swobód indywidualnych i długotrwałymi blokadami, ale nie można ich utrzymać jako strategii długoterminowych.

Szczepienia na COVID 19 – sprawdzone i bezpieczne

W ostatnich tygodniach okazało się, że nowe szczepionki przeciwko SARS-CoV-2 są wysoce skuteczne, stanowiąc wyczekiwane światełko w tunelu i dając nadzieję na powrót do normalności w niedalekiej przyszłości. Obecnie konieczne jest zapewnienie jak najsprawniejszego zatwierdzenia przez organy regulacyjne oraz wdrożenie strategii masowych szczepień w celu ochrony pracowników ochrony zdrowia, starszych osób dorosłych oraz osób z chorobami niezakaźnymi i innymi czynnikami ryzyka. Następnie, gdy tylko dostępna będzie wystarczająca liczba szczepionek, należy objąć programem szczepień resztę populacji. Ważna jest również potrzeba ochrony populacji przed innymi chorobami układu oddechowego, którym można zapobiegać poprzez szczepienia, takimi jak grypa sezonowa, pneumokokowe zapalenie płuc, inne zakażenia pneumokokowe i krztusiec. Choroby te nie tylko mogą powodować poważne współzakażenia z COVID-19, ale także dodatkowo obciążają i tak już przeciążone systemy opieki zdrowotnej. W wydanych na początku tego roku wytycznych Europejskiego Biura Regionalnego WHO stwierdzono, że szczepienia przeciwko grypie i pneumokokom powinny być priorytetowo traktowane w odniesieniu do populacji szczególnie narażonych4. W innym dokumencie wydanym wspólnie przez WHO i UNICEF stwierdza się, że kraje, w których istnieją  programy szczepień dla dorosłych, powinny je utrzymać, aby zagwarantować koncentrację dostępnych zasobów opieki zdrowotnej na walce z pandemią5.

Dr Katherine O’Brien, dyrektor WHO ds. szczepień ochronnych, szczepionek i środków biologicznych, poinformowała niedawno, że w większości krajów doszło do częściowego lub poważnego zakłócenia programów szczepień ochronnych w wyniku COVID-19, i podkreśliła, że globalnie odsetek wyszczepialności zmniejszył się o 50%6. Ponadto, mimo że pielęgniarki odgrywają wybitną rolę w zapewnianiu podstawowej opieki pacjentom w czasie pandemii, personel pielęgniarski w większości regionów może być niewystarczający, aby zapewnić masowe szczepienia miliardom ludzi7

Realne i szybkie rozwiązanie to apteki i  farmaceuci

Apteki są łatwo dostępne i często stanowią pierwszy punkt kontaktu danej osoby z systemem opieki zdrowotnej. Zatrudniają wysoko wykwalifikowanych pracowników, ponadto farmaceuci są osobami godnymi zaufania. Apteki stanowią również bezpieczne i przystępne placówki zdrowotne ulokowane w sercu społeczności, dysponując odpowiednią infrastrukturą i logistyką, aby zapewnić odpowiednie przechowywanie i dystrybucję leków, w tym tych, które wymagają ścisłego reżimu ciągu chłodniczego. Apteki oferują istotną usługę publiczną i mogą być kluczowym partnerem w strategiach podstawowej opieki zdrowotnej i zapobiegania chorobom, w pełnej koordynacji z systemami opieki zdrowotnej i innymi zawodami związanymi z ochroną zdrowia.

Apteki ogólnodostępne coraz bardziej angażują się ponadto w promocję i realizację szczepień. Według danych z 2020 roku znajdujących się w posiadaniu Międzynarodowej Federacji Farmaceutycznej (FIP) – globalnej organizacji zrzeszającej 146 krajowych farmaceutycznych organizacji zawodowych i regulacyjnych, od 1948 roku utrzymującej oficjalne relacje z WHO – w co najmniej 86 krajach apteki odgrywają różne role w propagowaniu szczepień, podnoszeniu świadomości i doradztwie, a w co najmniej 36 krajach aktywnie uczestniczą w podawaniu szczepionek. W kolejnych 16 krajach zaproponowano takie rozwiązanie lub jest ono opracowywane8. Jednym z kluczowych czynników sprzyjających zwiększeniu liczby szczepień w okresie całego życia jest zwiększenie wygody bezpiecznego dostępu9 – nietrudno dostrzec znaczącą rolę, jaką mogą odegrać w tym względzie apteki.

W ostatnich tygodniach kilka kolejnych krajów upoważniło farmaceutów do podawania szczepionek w ramach przygotowań do kampanii uodparniania przeciwko COVID-19 lub rozszerzyło uprawnienia farmaceutów do szczepienia przeciwko grypie bez konieczności posiadania recepty lekarskiej, co zwiększa wskaźniki wyszczepialności. Wymóg prawny posiadania recepty lekarskiej na działania profilaktyczne, które nie są oparte na rozpoznaniu, ale raczej na weryfikacji kryteriów kwalifikowalności, stanowi dodatkowe obciążenie administracyjne, które zagraża powodzeniu strategii szczepień bez uzasadnienia klinicznego.

Dr n. farm. Piotr Merks

Podsumowanie

Te ostatnie osiągnięcia stanowią ważny wkład w rzetelne i skuteczne strategie szczepień. Niemniej wprowadzenie szczepień w aptekach na poziomie krajowym jest często poprzedzone projektami pilotażowymi obejmującymi ograniczone próby populacji i małe grupy aptek. Chociaż takie projekty pilotażowe są cenne i całkowicie uzasadnione w normalnych okolicznościach, często zajmują kilka miesięcy lub lat, potrzebnych m.in. na kształcenie i szkolenie farmaceutów, jak również gromadzenie, analizę i publikację danych z projektów pilotażowych. Te ramy czasowe są nie do pogodzenia z pilną potrzebą zapewnienia odporności na poziomie populacji, narzuconą przez obecną pandemię. W związku z tym, a także biorąc pod uwagę dowody i doświadczenia krajów, w których farmaceuci bezpiecznie i skutecznie szczepili przez lata, a nawet dziesięciolecia, zdecydowanie zalecamy, aby lokalne programy pilotażowe skupiały się na kształceniu i szkoleniu personelu farmaceutycznego, a zatem zostały skrócone, aby umożliwić przyspieszenie ścieżki do pełnego wdrożenia.

Wdrożenie programu szczepień publicznych z udziałem farmaceutów wymaga odpowiednich przepisów, programów edukacyjnych i szkoleniowych, certyfikacji, zapewnienia jakości (standardów opieki), dokumentacji i nadzoru. Obecnie do programu szczepień zgłosiło się 9000 tyś farmaceutów.

Literatura

  1. Rappuoli R, Pizza M, Del Giudice G, De Gregorio E. Vaccines, new opportunities for a new society. Proc Natl Acad Sci USA [Internet]. 2014 Aug;111(34):12288-93. Dostęp pod adresem: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25136130 (dostęp 19 kwietnia 2021 r).
  2. Andre F, Booy R, Bock H, Clemens J, Datta S, John T, et al. Vaccination greatly reduces disease, disability, death and inequity worldwide. BullWorld Health Organ [Internet]. 2008;86(2):140-6. Dostęp pod adresem: https://www.who.int/bulletin/volumes/86/2/07-040089.pdf (dostęp 16 listopada 2020 r.).
  3. World Health Organization (2020). Immunization Agenda 2030: A global strategy to leave no one behind. Dostęp pod adresem: https://www.who.int/immunization/IA2030_draft_4_WHA.pdf?ua=1 (dostęp 19 kwietnia 2021 r)
  4. World Health Organization, Regional Office for Europe (2020). Guidance on routine immunization services during COVID- 19 pandemic in the WHO European Region, 20 March 2020. WHO: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/334123/WHO-EURO-2020-1059-40805-55114-eng.pdf (dostęp 16 listopada 2020 r.).
  5. World Health Organization & United Nations Children’s Fund (UNICEF). (2020). Immunization in the context of COVID-19 pandemic: frequently asked questions (FAQ), 16 April 2020. WHO: https://apps.who.int/iris/handle/10665/331818 dostęp 19 kwietnia 2021 r).
  6. Podczas wydarzenia zorganizowanego przez Globalne Centrum Zdrowia i Fundację ONZ, które odbyło się w ramach wprowadzenia do wznowionego 73. Światowego Zgromadzenia Zdrowia, 5 listopada 2020 r. Nagranie dostępne na stronie https://www.graduateinstitute.ch/WHA73 (dostęp 19 kwietnia 2021 r).
  7. Ortiz, J (2020). A life-course and inclusive approach to vaccination strategies. Presentation at the FIP Virtual Congress 2020. Recording available at https://virtual2020.fip.org/programme-session/the-value-of-vaccines-for-society-and-special- populations-vaccination-in-practice-a-training-course-for-pharmacists-part-1-pd5/ (dostęp 19 kwietnia 2021 r.
  8. International Pharmaceutical Federation (FIP): An overview of pharmacy’s impact on immunisation coverage. A global survey (2020). Available from https://www.fip.org/file/4751 (dostęp 19 kwietnia 2021 r).
  9. Philip R, Attwell K, Breuer T, Di Pasquale A, Lopalco PL. (2018). Life-course immunization as a gateway to health. Expert Rev Vaccines. 2018 Apr;17(10):851-64. Dostęp pod adresem: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14760584.2018.1527690 (dostęp 19 kwietnia 2021 r.).